یکم ذی‌الحجه سالروز زیباترین پیوند آسمانی در جهان اسلام و نمونه‌ای تکرار نشدنی در تاریخ، ازدواج امام علی(ع) با حضرت زهرا(س) است. ازدواجی ساده و پُربار که به تعبیر رهبر کبیر انقلاب امام خمینی(ره) اشاعه نور این خانواده عالم را روشن کرد.
به بهانه این روز فرخنده و در گفتوگو با حجت‌الاسلام دکتر مهدی سجادی امین، کارشناس فقه و حقوق دفتر مطالعات زنان مشکلات و موانع پیش روی جوانان برای ازدواج و تشکیل خانواده را مورد بررسی قرار دادیم.
ازدواج مدیریت نشود پیامدهای آن دامنگیر همه می‌شود
حجت‌الاسلام سجادی امین در ابتدا با تشریح پیامدهای تأخیر ازدواج می‌گوید: این پیامدها در لایه‌های بیرونی و درونی جامعه و در سطوح فردی و اجتماعی قابل مشاهده است. افسردگی و از بین رفتن نشاط جوان‌ها یکی از این پیامدهاست. بسیاری از افراد با افزایش سن دچار وسواس می‌شوند و به سختی می‌توانند فردی را به عنوان همسرشان انتخاب کنند. با تأخیر ازدواج ممکن است انحراف‌های اخلاقی در حوزه شخصی و یا اجتماعی افراد ایجاد شود.
او می‌افزاید: اگر بحث ازدواج را مدیریت نکنیم پیامدهای آن در زندگی فرد و در سطح اجتماع دامنگیر همه می‌شود. اگر چه از نظر دینی سن مشخصی برای ازدواج تعیین نشده است اما آنچه در روایت‌ها آمده گواه این است که ازدواج باید زودتر انجام شود. البته برای آن به ابعاد مختلف بلوغ انسان توجه می‌کنیم اما در دین به تعجیل در ازدواج تأکید شده و خداوند در قرآن ازدواج را مایه آرامش، محبت و مودت قرار داده بنابراین تجرد از نظر دینی مکروه است.
این کارشناس فقه و حقوق دفتر مطالعات زنان بیان می‌کند: در روایت‌ها و آیات قرآن به دفعات تأکید شده است که بحث‌های اقتصادی و ترس از فقر نباید مانع ازدواج شوند. به طور نمونه امام صادق(ع) در روایتی فرمودند هر که از ترس فقر ازدواج نکند نسبت به لطف خداوند بدگمان شده است؛ چرا که خداوند می‌فرماید: اگر آنان فقیر باشند خداوند از فضل و کرم خود بی‌نیازشان می‌کند.
ازدواج موجب افزایش رزق و روزی است
دکتر سجادی امین ادامه می‌دهد: خداوند به خاطر فضلی که دارد نگاه ویژه، ممتاز و غیرمتعارفی به بندگانش دارد. یعنی کسی که با اطمینان و اتکا به خداوند متعال ازدواج کند، خداوند نیز قطعاً به وعده خودش عمل می‌کند. البته اطمینان و اتکا به خداوند به معنای بی‌برنامگی و بی‌توجهی به جوانب امور نیست.
او تأکید می‌کند: نگاه ما به آموزه‌های دینی و اعمالمان باید به گونه‌ای باشد که جنبه‌های معنوی مباحث را هم در نظر بگیریم زیرا برخی امور از نظر مادی در عالم هستی تأثیر می‌گذارند و برخی امور معنوی هستند. یعنی ما اعتقاد داریم ابعاد معنوی اموری مانند ازدواج به زندگی ما برکت می‌دهند و افرادی که با اتکا به خداوند ازدواج کرده و فرزندآوری دارند اعتراف می‌کنند که برکت خاصی به زندگیشان داده شده زیرا زندگی آن‌ها به نحوی خاص مدیریت می‌شود. در برخی از مواقع نیز توصیه شده است اگر کسی می‌خواهد گشایش و افزایش رزق و روزی داشته باشد بهتر است ازدواج کند.
این کارشناس خانواده به بیان روایتی از پیامبر اکرم(ص) پرداخته و عنوان می‌کند: فردی نزد پیامبر اکرم(ص) رسید و از فقر و نداری شکایت کرد. حضرت به او توصیه کرد برو ازدواج کن. آن فرد ازدواج کرد و گشایشی در زندگی‌اش ایجاد شد. در بحث فرزندآوری نیز آمده است شخصی به امام کاظم(ع) نامه نوشت و گفت: پنج سال است که از بچه‌دار شدن خودداری کرده‌ام زیرا همسرم می‌گوید چون مال و دارایی نداریم، تربیت فرزند دشوار است. نظر شما چیست؟ امام کاظم(ع) در جواب نامه فرمود اجتناب از فرزندآوری صحیح نیست. بچه‌دار شو زیرا رزق او از طرف خداوند متعال می‌رسد.
سنت‌های نادرست ازدواج را مدیریت کنیم
حجت‌الاسلام سجادی امین یادآور می‌شود: در برخی از روایت‌ها نیز سفارش شده است که مواظب باشید سن ازدواج دختران بالا نرود. طبق آنچه در الکافی آمده پیامبر اکرم(ص) فرمود دختران همانند میوه‌های درخت هستند که اگر هنگام رسیدن چیده نشوند تباه می‌گردند.
او اظهار می‌کند: در وضعیت فعلی جامعه شاهد دشوار شدن ازدواج و شکل نگرفتن خانواده براساس برخی واقعیت‌ها، پندارها و اشتباه‌ها هستیم. واقعیت‌ها برای همه ملموس هستند زیرا افراد جامعه از نظر اقتصادی مشکل دارند و در نگاه کلان، مدیریت کشور باید فکری برای این مسئله بکند. علاوه بر آن خود ما هم با مدیریت مصرف و صرفه‌جویی می‌توانیم این برهه را پشت سر بگذاریم. در خصوص ازدواج، مقام معظم رهبری در زمان خواندن خطبه عقد برای دیگران توصیه‌هایی کرده‌اند که به درد امروز ما می‌خورد.
این استاد حوزه و دانشگاه توضیح می‌دهد: ایشان تأکید کرداند هشت سنت نادرست در ازدواج وجود دارد که باید آن‌ها را مدیریت کنیم و جوان‌ها و خانواده‌ها باید به آن‌ها توجه کنند تا در نهایت ازدواج آسان شکل بگیرد. اگر می‌خواهیم ازدواج انجام شود تأکید اصلی بر ازدواج آسان است. ازدواج آسان در شرایط فعلی بازیچه برخی تصورها و سنت‌های اشتباه شده است. در حقیقت اگر این سنت‌ها با قانون‌گذاری در سطح کلان و تغییر نوع نگرش مردم نقد و مدیریت شوند، شاهد شکل‌گیری ازدواج‌های بیشتری خواهیم بود. جوانان با جهت‌دهی مناسب روحیه مطالبه‌گر و سنت‌گریز خود باید پیشقدم شوند و سنت‌های اشتباه را نقد کنند.
مهریه و جهیزیه زیاد زیر پا گذاشتن حق اجتماعی است
این کارشناس فقه و حقوق دفتر مطالعات زنان مواردی از سنت‌های اشتباه در خصوص ازدواج را برشمرده و بیان می‌کند: یکی از این سنت‌ها مهریه‌های سنگین است. مهریه زیاد برای جامعه ضرر دارد زیرا بازخورد اجتماعی دارد و تبعات اجتماعی آن دامنگیر همه افراد جامعه می‌شود. مهریه سنگین سبب زیر پا گذاشتن حق اجتماعی می‌شود زیرا ازدواج برای افرادی که توانایی پرداخت مهریه سنگین را ندارند سخت می‌شود.
او تشریح می‌کند: ازدواج معامله نیست. در قرآن از مهریه به منزله صداق تعبیر شده و صداق نشان‌دهنده راستی و محبت مرد نسبت به همسرش است. در چنین شرایطی مهریه هدیه مرد به زن است اما امروز مهریه به عنوان پشتوانه زندگی زن به نظر می‌رسد و کارکرد واقعی خودش را ندارد. مهریه در زمان ظهور اسلام در هنگام عقد یا پیش از شروع زندگی مشترک پرداخت می‌شد و مرد با توجه به توانایی مالی خود این هدیه را در اول زندگی به همسرش می‌پرداخت.
این پژوهشگر خانواده عنوان می‌کند: جهیزیه سنگین نیز یکی دیگر از سنت‌های اشتباه در خصوص ازدواج است. جهیزیه حضرت فاطمه(س) به اندازه‌ای ساده بود که تنها جنبه نمادینش را حفظ کرده بود. در آن زمان و از نظر سیره معصومین(ع) فراهم کردن جهیزیه بر عهده داماد بود و حضرت امیرالمؤمنین(ع) در زمان ازدواج با حضرت فاطمه(س) زره خود را فروخت و جهیزیه تهیه کرد. امروز خیلی از خانواده‌ها برای تهیه جهیزیه به زحمت می‌افتند. به نظر می‌رسد بحث چشم و هم‌چشمی در خصوص فراهم کردن جهیزیه بسیار پررنگ شده است، کاری که از نظر دینی نیز اجری ندارد. پرداخت جهیزیه سنگین هم همچون تعیین مهریه سنگین به معنای زیر پا گذاشتن حق اجتماعی است.
حجت‌الاسلام سجادی امین در پایان تأکید می‌کند: تجملات یکی دیگر از حقوق اجتماعی و سنت‌های نادرست ازدواج است و اگر رعایت نشود به جامعه ضربه می‌زند. اسراف، خرید از مکان‌های معروف به گرانی و کرایه سالن‌های گرانقیمت نیز از دیگر سنت‌های نادرست است. البته شادی برای ازدواج خوب است و در گذشته هم انجام می‌شده اما به رخ کشیدن ثروت امری نکوهیده است.
نظر شما